logo
Foto van Jeroen Veldkamp naast een koffiemachine.

Gemak in koffie blijft, maar klant zoekt meer kwaliteit

Auteur Horecava

De supermarkt is traditioneel de plek voor prijs, gemak en volume in koffie. Dat verandert, aldus koffie-expert Jeroen Veldkamp: “Ik vraag me af welke supermarkt als eerste koffie echt als strategische productgroep gaat inzetten.” Als voormalig Nederlands baristakampioen en drijvende kracht achter meerdere koffiemerken en -initiatieven, ziet Jeroen een duidelijke kans voor supermarkten om zich te onderscheiden met koffie.

Jeroen houdt zijn verhaal vanachter het koffie-apparaat in zijn eigen café bij het ontmoetingscentrum De Smeltkroes in Maarheeze. Het is geen toeval dat Veldkamp er is neergestreken. "Koffie hoort bij gemeenschap, het is een ‘community’-ding", zo luidt zijn betoog. 

De veranderende koffieconsument: van gemak naar ritueel

De afgelopen jaren is de koffieconsumptie thuis sterk veranderd. Wat begon bij gemak (Senseo, Nespresso), is verschoven richting kwaliteitsbeleving. “Deze verschuiving is vergelijkbaar met de populariteit van complexe kookapparatuur zoals de Big Green Egg of de serieuze pizzaoven. Thuis koken werd een hobby en hetzelfde geldt voor koffie. Er is een groeiende interesse in het proces, in ambacht, en in fine food. Dat is de grote kans in koffie, ook voor retailers.”

Volgens Jeroen wordt deze trend nog altijd versterkt door het thuiswerken. Als je thuis alleen achter je laptop zit, wil je op zijn minst genieten van echt goede koffie. "Mensen willen het gevoel hebben dat ze barista zijn, maar dan zonder gedoe. Machines van bijvoorbeeld Sage automatiseren veel, maar laten wel ruimte voor handmatige interactie. Dat maakt het leuk én toegankelijk."

Deze verschuiving heeft directe gevolgen: mensen willen thuis betere bonen. Er is ook meer interesse in de herkomst van koffie. Is het Ethiopisch, Colombiaans, dus geen melange maar eerder een ‘single origin’. Daar zit een spel van toegevoegde waarde. De horeca speelt dat spel al langer.”

De koffieprijs loopt op, kom met een sterker verhaal

Jeroen is zich zeer bewust van het grote prijsverschil tussen supermarkt en horeca. In de horeca betaalt een gast zonder moeite €3 of meer voor een kop koffie, terwijl dezelfde boon thuis per kopje slechts 30 cent kost. Toch voelt dat duurder door het ontbreken van context. Er is geen verhaal, geen beleving. 

Volgens Jeroen is dat te ondervangen door het verhaal rondom koffie meer te laden. Hij pleit voor betere productuitleg in het schap, met QR-codes naar zetadviezen, herkomst en smaakprofielen. De ingrediënten voor een goed verhaal zijn vaak al in de winkel aanwezig, maar het verhaal zelf wordt niet verteld. Of, nog beter, een lokale samenwerking: "Laat een barista uit de buurt een korte uitleg of proeverij geven in de winkel. De supermarkt ondersteunt hiermee lokaal ondernemerschap en helpt de klant echt kiezen. Zo creëer je binding en laat je zien dat koffie waarde heeft."

De winkelvloer als belevingsplek: meer dan gratis koffie

Gratis koffie in de winkel? Geen goed idee, vindt Jeroen. “De gratis koffiehoekjes die je soms ziet, zijn vaak meer een bron van ergernis dan van waarde. De kwaliteit is meestal matig en het draagt weinig bij aan de winkelervaring". Jeroen pleit dan ook voor een andere aanpak op de winkelvloer. “Beter is een goede volautomaat waar klanten voor een euro een écht goede kop krijgen. Dat laat niet alleen zien dat koffie waarde heeft, maar creëert ook een rustmoment én een ontmoetingsplek. Dit is extra relevant nu veel mensen thuiswerken. Ik zie daar best kansen voor een ondernemende retailer. Die apparaten zijn hufterproof – iedereen kan ermee uit de voeten – en volop te zien op Horecava".

Van koffieschap naar koffiewereld

De presentatie in het schap is vaak nog traditioneel ingedeeld, constateert Jeroen als wederom een gemiste kans. "Waarom staat de melk meters verderop? Of de filters bij de non-food? Zet alles samen en maak een koffiewereld: koffiebonen, plantaardige melk en goede filters, misschien zelfs kleine handmolentjes. Net zoals dipsausjes bij chips liggen, moeten supermarkten cross-selling toepassen. Maak het logisch en verleidelijk.”  

Een koffiemolen in de winkel? Ja!

Een andere suggestie die de beleving significant kan verhogen, is het plaatsen van een koffiemolen in de winkel. “In België heel normaal. Klanten kopen hun favoriete bonen, rekenen af en kunnen ze daarna direct vers malen voor filter, voor espresso, wat ze maar willen. Dit is pas echt beleving en service. En de investering hoeft niet eens groot te zijn. Een zogenaamde ‘shopgrinder’ kost ongeveer €1500". Dit alles leidt volgens Jeroen tot de kernvraag: kan en wil een supermarkt uitgroeien tot een echte koffiebestemming? “Lidl claimt de beste te zijn in groente en fruit, Plus had de reputatie als de beste wijnsupermarkt, maar er is nog geen supermarkt die dé koffiesupermarkt is. Wie durft zich te onderscheiden met koffie?"

De klant bestaat niet: segmenteer op mentaliteit

Jeroen is realist en weet dat dé koffiedrinker niet bestaat. Daardoor is niet iedere locatie geschikt om koffie als fullservice vers-afdeling op te tuigen. Hij haalt het sociologische model van Bourdieu aan om klanttypen te onderscheiden. Dit model kijkt naar twee assen: economisch kapitaal (inkomen, vermogen) en sociaal-cultureel kapitaal (opleiding, kennis, culturele bagage). “Zit je in een buurt met klanten met weinig opleiding en weinig geld dan moet je vooral veel voor weinig aanbieden", begint Jeroen. "Interessant is de groep met veel inkomen en weinig sociaal cultureel kapitaal. De "drukbezette aannemer" wil status, de hoogopgeleide zoekt authenticiteit en de jongeren kiezen voor innovatie, zoals cold brews en gekoelde koffiedrankjes in blik". Volgens Jeroen is dit model een goede kapstok om het schap te herinrichten rekening houdend met het marktgebied. “Zo heb ik horecazaken ook advies gegeven. Richt het schap daarop in".

Innoveer in navigatie en zet in op gebruiksmoment

Navigatie in het schap is van het grootste belang. Dat gebeurt nu nog te weinig in het supermarktschap. Jeroen maakt een parallel met wijn.  “De formule wijnslijterij Grapedistrict deed dit destijds slim voor wijn, niet sorterend op land, maar op smaakprofiel of gebruiksmoment. Dit principe kan ook worden toegepast op koffie: koffie om mee wakker te worden, om van te genieten of om indruk te maken. Deze aanpak maakt het aanbod veel intuïtiever voor de verschillende klantbehoeften en gebruiksmomenten".

Naast de bonen zelf, vindt Jeroen ook de evolutie van melk fascinerend. De verschuiving van houdbaar naar vers als standaard, en vervolgens de enorme opkomst van plantaardige alternatieven zoals soja, amandel, kokos, en met name havermelk is booming. Het is een trend die is overgewaaid uit horeca en foodservice. “Havermelk wordt zelfs in sommige omgevingen, zoals universiteiten of ziekenhuizen, de nieuwe standaard, waarbij koemelk de optie is. Waarom geen klein koelkastje naast het koffieschap met de populairste plantaardige melken?“ Dit bespaart de klant een zoektocht en stimuleert combinaties. 

Qua innovatie blijven cold brew en kant-en-klare koffie in blikjes (ready to drink) in Nederland vooralsnog een nichemarkt. “Cold Brew lijkt hier beter te werken als het wordt gepositioneerd als een functional drink, bijvoorbeeld varianten met extra cafeïne of voor mijn part met toegevoegde proteïne. Deze zouden dan geplaatst moeten worden bij de energy drinks of sportvoeding. De koppeling met alcohol, zoals het voorbeeld van een succesvolle Espresso Martini tap in een koffiebar, is ook interessant, maar misschien meer voor de horeca dan de supermarkt.”

Community building rondom koffie

Wat heel relevant kan zijn voor supermarkten is het idee van community building rondom koffie. Jeroen noemt het voorbeeld van Il Magistrale Cycling Coffee, een merk dat zich sterk verbindt aan de wielercommunity. “Blijkbaar nemen veel profwielrenners zelfs hun eigen espressomachine mee op trainingskamp", vertelt Jeroen. Een ander voorbeeld is Rapha, een fietskledingmerk met eigen clubhuizen waar koffie centraal staat. Koffie en fietsen, dat is een sterke combinatie. Door je zo te verbinden aan een specifieke passie of levensstijl, creëer je enorme loyaliteit. Een supermarkt kan dit misschien niet op dezelfde schaal, maar wel op kleinere schaal met lokale samenwerkingen, sportverenigingen of themaweken. Zo wordt koffie meer dan een product, het wordt identiteit. 

Conclusie: van prijsproduct naar strategische propositie

Koffie biedt supermarkten kansen op het snijvlak van beleving, marge en loyaliteit. "Niet elk filiaal hoeft een koffiespecialist te worden, maar elke retailer zou moeten nadenken: hoe maak ik van koffie een strategisch ankerpunt in mijn winkel?"

Op Horecava zijn de voorbeelden volop te zien: van apparatuur tot storytelling, van branding tot cold brew. De enige vraag is: wie pakt de kans?
 

video-thumbnail
Word gratis lid van onze community en ontvang de Horecava nieuwsbrief met video’s, interviews en de laatste trends uit de horecabranche.